του τασου αρνιακου

Ασφαλώς καταλάβατε, ότι τα παραπάνω προβλέψιμα και μη προ- βλέψιμα οφείλονται στο γεγονός, ότι αυτές οι γραμμές γράφτηκαν στην καρδιά του Μάρτη με τη φόρτιση της ολικής ανατροπής της πεζής καθημερινότητάς μας, από την παγκόσμια κρίση της επέλασης και σαρωτικής πανδημίας του θανατηφόρου Κορονοϊού. Αγκαζέ με έναν ακήρυκτο υβριδικό πόλεμο με τον γείτονα σε Έβρο και Αιγαίο και ενός γερού σεισμού στην Ήπειρο. Μετεωρολογικά δε, μεταξύ μιας ανοιξιάτικης καλοκαιρίας, που απομακρύνεται και μιας χειμωνιάτικης κα- κοκαιρίας που κοντοζυγώνει. “Ενός κακού μύρια έπονται” (Σοφοκλής). Αντιπαρέρχομαι τα δύσκολα επιδημιολογικά και γεωπολιτικά ζητήματα και περιο- ρίζομαι μόνο στην επιστημονική τεκμηρίωση της καιρικής μεταβολής. Ο Μάρτιος έχει δυο γυναίκες, τη μία πολύ όμορφη και την άλλη άσχημη. Το βράδυ λοιπόν που κοιμάται ανάμεσά τους, όταν γυρίζει πλευρό προς την ωραία, οι μέρες του είναι όμορφες, ηλιόλουστες, ανοιξιάτικες. Όταν όμως γυρίζει στην πλευρά της άσχημης, τότε οι μέρες γίνονται βροχερές, κρύες, χειμωνιάτικες. Αλλά γιατί δεν αντιδρά; Μα διότι η άσχημη ως συνήθως είναι πλούσια, που συντηρεί, ντύνει και τρέφει την όμορφη πλην πτωχή γυναίκα του μέχρι σήμερα. Τι να κάνει λοιπόν ο καημένος, την ανέχεται κι έτσι αναγκάζεται, να γυρίζει τις περισσότερες νύχτες, το πλευρό του προς εκείνη. Γι’ αυτό και ο πρώτος μήνας της άνοιξης “πότε κλαίει-πότε γελάει” και μετατρέπεται σε “Μάρτη, γδάρτη και κακό παλουκοκαύτη”.

Η μόδα της επιλογής ονομάτων στις κακοκαιρίες τα τελευταία χρόνια στη χώρα, γίνεται από έναν κατάλογο μυθολογικών και ιστορικών προσωπικοτήτων με αλφαβητική σειρά και εναλλαγή φύλου κάθε φορά, με νονούς, συναδέλφους του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και όχι της Ε.Μ.Υ. που έχει και κατά νόμο την ευθύνη της πρόγνωσης του καιρού στη Ελλάδα, σε μίμηση των ονομάτων που δίνονται στους ισχυρούς τροπικούς κυκλώνες κυρίως στις ΗΠΑ. Συνήθως βαφτίζονται μόνο ισχυρές πανελλαδικές κακοκαιρίες, αλλά όμως υπάρχουν και αστοχίες, όπως πέρσι με τον αναιμικό “Φοίβο”. Όμως εκτός από τον “ντόρο” που προκαλούν τα ονόματα, προσφέρουν και την ευκαιρία εγκυκλοπαιδικής γνώσης.

Οι ανάγκες του κοινού για πληρέστερη πρόγνωση του καιρού γίνονται καθημερινά απαιτητικότερες, αφού αναζητά μεγαλύτερη ακρίβεια, ώστε να προγραμματίσει καλύτερα την καθημερινότητά του. Το δυσκολότερο ερώτημα που δέχομαι σε κάθε κακοκαιρία, προέρχεται από τη σύζυγό μου. “Πότε να απλώσω;” Καταλαβαίνετε ...αφού τυχόν αστοχία περιλαμβάνει και τις ανάλογες συνέπειες. Κοντολογίς η ενυπόγραφη καθημερινή πρόγνωση του καιρού προϋποθέτει μια ιδιαιτέρα απαιτητική εργασία. Βασικό στοιχείο προσέγγισής της είναι η ανάλυση και αξιολόγηση αριθμητικών προγνωστικών μοντέλων. Υπάρχουν αρκετά προγνωστικά καιρικά μοντέλα παγκόσμια και περιοχικά, που βοηθούν την ορθότερη προσέγγιση της δύσκολης τοπικής πρόγνωσης του καιρού, δημιουργώντας πιθανότητες επιτυχίας πολλών σεναρίων.

Ξεκινούν από πραγματικές τοπικές τιμές μέτρησης παρατηρήσεων μετεωρολογικών στοιχείων και τις προεκτείνουν σε συνάρτηση με τον χρόνο. Όμως προσεγγίζουν μόνο την τάση μεταβολής του καιρού και όχι τη βέβαιη εξέλιξή του. Αποτελούν πολύ χρήσιμο εργαλείο, αλλά δεν είναι πα- νάκεια. Η φύση κρύβει ακόμα πολλά μυστικά και ευτυχώς. Αυτό συμβαίνει διότι η προγνωσιμότητα της ατμόσφαιρας διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή και τη γενική κυκλοφορία της. Τα ποσοστά επιτυχίας των προγνώσεων παγκόσμια είναι πάνω-κάτω για την επόμενη με μεθεπόμενη ημέρα περίπου 90-100%, για την τρίτη με τέταρτη 80-90%,μέχρι την έκτη με έβδομη ημέρα, γύρω στο 70%. Μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας συγκεντρώνει το καλοκαίρι και ο χειμώνας και λιγότερες, οι ευμετάβλητες εποχές της καιρικής αστάθειας, άνοιξη και φθινόπωρο.

Μετά την έβδομη ημέρα, η πιθανότητα επιτυχίας των προγνώσεων περιορίζεται γενικά στο 50-60%. Δηλαδή κορώνα-γράμματα. Γι’ αυτό η γνώση, η επίγνωση και η εμπειρία του μετεωρολόγου είναι και θα παραμείνει για αρκετά χρόνια ακόμη, αναντικατάστατη. Αλλά ας αφήσουμε τη δύσκολη θεωρία και ας πάμε στην πράξη. Φέτος γύρω στα Θεοφάνεια κατέφθασε η κακοκαιρία “Ηφαιστίων”. Ατυχές το όνομα, αφού στην ιδιαίτερη πατρίδα του Μακεδόνα στρατηγού Αθήνας και επιστήθιου φίλου του Μ. Αλεξάνδρου, τα φαινόμενα προβλέπονταν ελάχιστα. Για τις ανατολικές όμως προσήνεμες στο Αιγαίο περιοχές, φαινόταν μια σοβαρή κακοκαιρία. Και πράγματι έφερε καταρρακτώδεις βροχές και καταιγίδες σε Εύβοια, Κυκλάδες, Κρήτη και επιλεκτικά χιόνια στα ορεινά-ημιορεινά της Στερεάς. Θάφτηκαν στο χιόνι τα Βίλια, οι Ερυθρές, οι Πλαταιές, η Θήβα, με 10-12 μποφόρ να σαρώνουν το Αιγαίο, καθηλώνοντας τα πλοία και πολικές θερμοκρασίες με -14 βαθμούς στην ορεινή Φωκίδα, -12 στα Γρεβενά και την Πτολεμαΐδα.

Ευτυχώς όμως χωρίς θύματα, ούτε “στρώσιμο” χιονιού στα Βόρεια προάστια, πολύ δε περισσότερο στην Πλατεία Συντάγματος. Αυτή η τελευταία εξέλιξη όμως, δυσαρέστησε αρκετούς και τα έβαλαν με τους “άσχετους” μετεωρολόγους, ζητώντας τους ευθύνες και γονατιστά συγνώμη. Λες και τους είχαμε τάξει, αγνοούμενους, κλάματα, φέρετρα αυτοκίνητα καρυδότσουφλα να ταξιδεύουν στα λα- σπόνερα, σπίτια καταπλακωμένα από κατολισθήσεις, γεφύρια να γκρεμίζονται από ορμητικούς χείμαρρους, καράβια και βάρκες να σπάζουν στα βράχια, γριούλες σε απόγνωση στις στέγες να περιμένουν το ελικόπτερο σωτηρίας κι όλα αυτά σε απευθείας ζωντανή μετάδοση, on camera. Εδώ όμως, υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση. Υποχρέωση του μετεωρολόγου είναι, να προβλέπει όσο μπορεί καλύτερα, τον καιρό που έρχεται και όχι τις συνέπειες, που ενδεχομένως εξαι- τίας του προκληθούν και να ενημερώνει απλά και κατανοητά με ψυχραιμία, σοβαρότητα, υπευθυνότητα και σεβασμό, τον μέσο πολίτη.

Το πού και πότε ακριβώς θα εκδηλωθεί μια καταστρο-φική καταιγίδα μιας γενικευμένης κακοκαιρίας, με τα σημερινά μέσα είναι κάτι απρόβλεπτο ακόμα και λίγο πριν εκδηλωθεί. Και εξηγούμαι, μια ραγδαία βροχή σε ένα δασωμένο βουνό της Ηπείρου δεν γίνεται αντιληπτή, ενώ αν η ίδια βροχή πέσει στο καμένο όρος Πατέρας με ανεπαρκή αντιπλημμυρικά έργα, καταστρέφει τη Μάνδρα. Τα περισσότερα όμως Μ.Μ.Ε. απαιτούν όχι μόνο πρόγνωση καιρού με ακρίβεια χιλιομέτρου στο πού και πεντάλεπτου στο πότε, αλλά και τις συνέπειές του, ώστε να προλάβουν στο μεταξύ να στείλουν και να στήσουν κάμερες, ρεπόρτερ, ειδικούς, περαστικούς και μη, για να προβάλλουν πρώτοι και αποκλειστικά το “πρωτοφανές” καταστροφικό καιρικό γεγονός.

Υπάρχουν βεβαίως και κάποιοι κυρίως νέοι συνάδελφοι, που καλλιεργούν αυτή την τάση για λόγους εντυπώσεων, αυτοπροβολής, αναγνωρισιμότητας, τηλεθέασης και πληθώρας “κλικ” κυρίως στο διαδίκτυο. Δηλώνουν λοιπόν, δέκα τουλάχιστον μέρες πριν από μια διαφαινόμενη στα αριθμητικά μοντέλα εικονική κακοκαιρία, ότι έρχονται πρωτοφανείς χιονοπτώσεις, καταρρακτώδεις βροχές και πλημμύρες, κατολισθήσεις, τρικυμίες και πολικές θερμοκρασίες ακόμη και στην Αθήνα.Από κοντά γνωμοδοτούν και άλλοι ειδικοί, ερευνητές, ερασιτέχνες, πρακτικοί και βέβαια μερομηνάδες, με προβλέψεις τύπου καζαμία ή ωροσκοπίου, προκαλώντας συχνά ανησυχία, φόβο και σύγχυση στον κόσμο. Τότε η μπάλα παίρνει όλους μας και τελικά είδηση, δεν είναι πια ο καιρός, αλλά οι “μετεωρολόγοι”.

Όμως , “Η ζωή κυλάει δίχως να κοιτάζει την δικιά σου μελαγχολία” (Σαββόπουλος), μονότονα προβλέψιμη, με επαναλαμβανόμενα γκρίζα γεγονότα σε φανταχτερό περιτύλιγμα, όπως σχολείο, απολυτήριο, πτυχίο, γάμος, βαφτίσια, επέτειοι, Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστος, διακοπές, συνήθως στο ίδιο μέρος και τούμπαλιν... μέχρι το ξαφνικό της τέλος. Στη ζωή, η γέννηση είναι προβλέψιμη, απρόβλεπτη η διακοπή της. Όταν όμως στη νέα πραγματικότητα το τέλος γίνεται προβλέψιμο, τότε κάπου υπάρχει λάθος. Η ελπίδα όμως, που πεθαίνει πάντα τελευταία, επιμένει μετεωρολογικά, “Μπόρα είναι, θα περάσει” και στωικά, “Ουδέν κακόν αμιγές καλού”. Άρα ψυχραιμία, υπομονή, υγεία και “Τα καλύτερα έρχονται”. Αν ήδη δεν ήρθαν, όταν διαβάζονται αυτές οι γραμμές. Νικητής μετά και αυτή τη δοκιμασία θα είναι ο άνθρωπος, που αναγεννημένος και σοφότερος, θα διαθέσει περισσότερη αγάπη και πόρους στον συνάνθρωπο, την κοινωνία και το περιβάλλον. Ελπίζω...

Τάσος Αρνιακός
Μετωρολόγος Μάρτιος 2020